زنی در جستجوی رؤیاها؛ ریاضیدانی که برگه آزمونش را پاره کرد اما سرنوشت را رقم زد

، در میان شخصیت‌های علمی معاصر، نام «مریم میرزاخانی» به‌عنوان ستاره‌ای درخشان در آسمان علم ریاضیات می‌درخشد؛ زنی که با ذهنی تیزهوش، نگاهی عمیق و تلاشی تحسین‌انگیز، مرزهای دانش را فراسوی خود جستجو کرده و جهان را به تحسین واداشت. او به‌عنوان نخستین زن و همچنین نخستین ایرانی توانست مدال فیلدز که بالاترین نشان افتخار در عرصه ریاضیات محسوب می‌شود، از آن خود کند.

میرزاخانی با تحقیقات عمیق خود در زمینه هندسه و دینامیک سطوح ریمانی و فضای تایش‌مولر، معماهای پیچیده و قدیمی ریاضی را گشود و افق‌های نوینی برای پژوهشگران این میدان ترسیم کرد. او توانست با درهم آمیختن بینش‌های هندسی و توان تحلیل جبری، نشان دهد که در دنیای انتزاعی ریاضیات، می‌توان سرنخ‌هایی از زیبایی، ظرافت و خلاقیت را دنبال کرد.

زندگی پروفسور میرزاخانی

مریم میrzاخانی یکی از هفت زن تاثیرگذار در سطح جهان شناخته می‌شود. او فرزند سوم خانواده‌ای بود که دو برادر و یک خواهر داشت. او به داستان‌ها و رمان‌ها علاقه‌مند بود و نوشتن داستان‌هایی که خود قهرمانشان بود، برای او لذتی وصف‌ناپذیر به شمار می‌رفت.

مریم آرزو داشت که نویسنده شود و تا سال آخر دوره راهنمایی به فکر دنبال کردن ریاضی نبود و بیشتر به نویسندگی و ادبیات می‌اندیشید، اما با شرکت در آزمون مدارس سمپاد موفق به ورود به مدرسه فرزانگان تهران شد. در این مقطع، با رؤیا بهشتی آشنا گردید و این دوستی سال‌ها ادامه یافت.

او در سال ششم تحصیلاتش، در درس ریاضیات چندان خوب عمل نکرد، به‌گونه‌ای که در یکی از امتحانات پایان‌سال، نمره ۱۶ از ۲۰ کسب کرد و این شکست باعث ناامیدی‌اش شد و برگه امتحانش را پاره کرد و در عین حال گفت: «نمی‌خواهم در ریاضیات پیشرفت کنم»، با این حال او بسیار مقاوم‌تر از آن بود که تسلیم شود و بعد از تعطیلات به همراه رؤیا، شروعی نوین در ریاضیات رقم زد. آنها با همکاری هم توانستند تعدادی کپی از سؤالات المپیاد ریاضی پیدا کنند و ۳ سوال از ۶ سوال را حل کنند.

برادرش مشوق اصلی مریم در ریاضیات بود و سرآغاز مسیرش در این رشته نیز به شمار می‌رفت. در سال‌های ۷۳ و ۷۴، او در سال‌های سوم و چهارم دبیرستان موفق به کسب مدال طلای المپیاد کشوری شد و در ۱۷ سالگی به تیم المپیاد ریاضی ایران پیوست.

حضور او در دبیرستان فرزانگان تهران تحت نظارت سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان (سمپاد) آغاز شکوفایی قابلیت‌های او در ریاضیات بود.

مریم برای دو سال متوالی در سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ (۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ میلادی) مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی را کسب کرد و در دومین حضورش نمره کامل را به‌دست‌آورد. این موفقیت‌ها منجر به این شد که او در سطح جهانی به‌عنوان یک استعداد درخشان شناخته شود.

پس از قبولی در دانشگاه صنعتی شریف، او مقطع کارشناسی ریاضی را به پایان رساند و سپس برای ادامه تحصیل به آمریکا سفر کرد. در سال ۲۰۰۴، درجه دکترای خود را از دانشگاه هاروارد تحت نظر استاد برجسته‌ای به نام کرتیس مک‌مولن (برنده مدال فیلدز) اخذ کرد. پایان‌نامه‌ دکترای او به یکی از پیچیده‌ترین موضوعات ریاضی در حوزه هندسه و دینامیک سطوح اختصاص داشت.

او پس از این موفقیت، به تدریس و پژوهش در دانشگاه‌های معتبر همچون پرینستون و استنفورد پرداخت و درنهایت به‌عنوان استاد تمام در دانشگاه استنفورد منصوب گردید.

فعالیت‌های علمی و پژوهشی

مریم میرزاخانی در زمینه‌هایی مانند هندسه دیفرانسیل، هندسه هذلولوی، دینامیک، نظریه سطوح ریمانی و فضای تایش‌مولر فعالیت داشت. از دستاوردهای برجسته علمی او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

* حل مسائل پیچیده در فضای تایش‌مولر و تحلیل دینامیک‌های بر روی سطوح از طریق ترکیب دیدگاه‌های گوناگون ریاضی.

* ارائه روشی نوین برای محاسبه حجم‌های فضایی در هندسه هذلولوی.

* انجام پژوهش‌هایی که منجر به درک عمیق‌تری از ساختارهای ریاضی مرتبط با سطوح ریمانی شد و در زمینه‌های فیزیک نظری، به‌خصوص نظریه ریسمان، کاربردهایی دارد.

در سال ۲۰۱۴، مریم میرزاخانی به‌عنوان نخستین زن در تاریخ، موفق به دریافت مدال فیلدز که به‌عنوان معتبرترین جایزه بین‌المللی در زمینه ریاضی شناخته می‌شود، شد. این مدال معادل نوبل در این رشته بوده و به ریاضی‌دانانی زیر ۴۰ سال تعلق می‌گیرد که دستاوردهایی شگرف در این علم داشته‌اند.

متأسفانه مریم میرزاخانی در سال ۲۰۱۳ به بیماری سرطان پستان مبتلا شد و پس از چند سال مبارزه با این بیماری در تاریخ ۲۳ تیر ۱۳۹۶ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۷) چشم از جهان فروبست. فوت او خسارتی سنگین بر جامعه علمی جهانی بود. در آخرین پست خود در فیسبوک نوشت: «هر چه بیشتر برای ریاضیات وقت صرف کردم، هیجان‌زده‌تر شدم.»

برای احترام به تلاش‌ها و تاثیرات عمیق علمی مریم میرزاخانی، روز تولد او، ۱۲ مه (۲۲ اردیبهشت) به‌عنوان «روز جهانی زن در ریاضیات» در جامعه علمی نام‌گذاری شده است. این روز نه‌تنها به‌عنوان گرامیداشت میراث فکری و الهام بخش او شناخته می‌شود، بلکه فرصتی است برای تجلیل از حضور و نقش زنان در عرصه علم به‌ویژه ریاضیات؛ علمی که مریم آن را به رؤیاهایش پیوند زد و ثابت کرد که ذهن‌های درخشان می‌توانند از هر جنسیتی برخیزند.

بانوی ایرانی که الهام‌بخش دختران و زنان در دست‌یابی به قله‌های علمی شد

امروزه نام مریم میرزاخانی سرمشقی برای دختران و زنان جوان علاقه‌مند به علم به‌شمار می‌رود. پس از فوت او، نام سازمان‌ها، مدارسی و جوایزی به یاد او نام‌گذاری شده تا میراث علمی و فرهنگی‌اش همچنان زنده بماند.

زندگی مریم میرزاخانی فراتر از موفقیت‌های شگرف علمی‌اش، داستانی است از شجاعت در تفکر، عزم در پیشرفت علمی و عبور از مرزهای تبعیض و محدودیت‌ها. او به همگان نشان داد که با عشق به یادگیری، اعتماد به نفس و پیگیری رویاها می‌توان به قله‌های بلند علم رسید، حتی اگر مسیر چالش‌برانگیز و شرایط اجتماعی به‌ظاهر نامساعد باشد.

مریم میرزاخانی برای جوانان، به‌ویژه دختران علاقه‌مند به ریاضیات و علم، نمادی زنده از این حقیقت است که علم بی‌حاشیه‌های جنسیتی است و افکار برجسته می‌توانند از هر نقطه‌ای از جهان شکوفا شوند. دقت در نگاه، صبر در حل مسائل پیچیده و شوق کشف ناشناخته‌ها، او را به دانشمندی تبدیل کرد که راه را برای بسیاری هموار ساخت.

امروزه نام او تنها در کتاب‌های علمی بلکه در دل نسلی از جوانان زنده است؛ نسلی که با پیروی از مسیر زندگی او، امیدوار می‌شود، رویا می‌سازد و جسارت می‌یابد تا در دنیای علم، ردپای خود را به‌جای بگذارد.