راهنمایی‌های اختصاصی برای شهروندان در وضعیت بحرانی فعلی
یک استاد در حوزه ارتباطات استراتژیک، با توجه به افزایش عملیات روانی از سوی دشمنان، بر اهمیت «هوشیاری رسانه‌ای»، «مسئولیت اجتماعی» و «انسجام ملی» به عنوان سه اصل کلیدی در عبور از بحران تأکید کرده و نکات کاربردی برای ملت، رسانه‌ها و مقام‌ها ارائه نموده است.
حمید شکری خانقاه ـ استاد ارتباطات استراتژیک ـ در یادداشتی که به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ارسال کرده است، نکات مهمی را درباره مقابله با شایعات، تقویت سواد رسانه‌ای و مسئولیت اجتماعی مطرح کرده است.
در این خصوص بخوانید:
رسانه‌ها در شرایط بحرانی کنونی چه اقداماتی باید انجام دهند؟
در آغاز این یادداشت آمده است:
ای هموطنان عزیز، در این برهه حساس و خطرناک که دشمنان سرسخت این خاک در تلاش برای ایجاد تفرقه و ناامیدی هستند، بیش از هر زمان دیگری نیاز به هوشیاری، مسئولیت‌پذیری و تقویت سواد رسانه‌ای در فضای واقعی و مجازی داریم. این هوشیاری و مسئولیت‌پذیری فقط مختص مردم نیست، بلکه رسانه‌ها و مقامات نیز نقش اساسی در حفظ آرامش و امنیت روانی جامعه دارند. به عنوان یک فرهیخته در علم ارتباطات که سال‌ها در این زمینه تحقیق و تدریس کرده‌ام، پیشنهاد می‌کنم به موارد ذیل به دقت توجه کنید:
الف) توصیه‌های مختص به مردم
«نه» قاطع به انتشار اخبار جعلی و شایعات بی‌پایه
قبل از به اشتراک‌گذاری هر خبری در شبکه‌های اجتماعی یا گروه‌های خانوادگی، لحظاتی اندیشیده و از خود بپرسید: آیا منبع این خبر معتبر است؟ آیا این خبر در رسانه‌های رسمی بازتاب یافته است؟ آیا این اطلاعات با منطق و عقل همخوانی دارد؟ اگر پاسخ به هر یک از این سؤال‌ها منفی باشد، از انتشار آن پرهیز کنید.
اخبار جعلی، ابزار اصلی دشمن جهت ترویج تفرقه، ناامیدی و بی‌اعتمادی در جامعه به شمار می‌آید. با بازنشر این متون، به طور ناخواسته به دشمن کمک می‌کنید تا به نیات پلید خود دست یابد.
عدم توجه به شایعات و اخبار غیرموثق
چنانچه در شبکه‌های اجتماعی پیامی با ادعای «فردا بنزین گران خواهد شد» یا «مراکز خرید در معرض حمله هستند» یا «مواد غذایی باید بیشتر ذخیره شوند» دریافت کردید، به آن بی‌توجه باشید. این نوع پیام‌ها معمولاً با هدف ایجاد ترس و اضطراب در جامعه ارسال می‌شوند.
آرامش و ثبات روانی شما، موثرترین سلاح در برابر جنگ روانی دشمن است. با حفظ آرامش، به دشمن نشان می‌دهید که نمی‌تواند شما را از طریق شایعات و اخبار نادرست ترساند.
مقابله کنش‌گرانه با «جنگ روانی» دشمن
دوباره تأکید می‌کنم در صورتی که در فضای مجازی با پیام‌هایی مواجه شدید که به دنبال ایجاد ترس و وحشت هستند (مانند «بروید بنزین بزنید»، «ذخیره آذوقه کنید»، «به بانک‌ها حمله خواهد شد»)، به آن‌ها بی‌توجهی کنید و از انتشار آن‌ها به دیگران پرهیز نمایید. این پیام‌ها، بخشی از جنگ روانی دشمن محسوب می‌شوند و هدفشان بر هم زدن نظم و آرامش در جامعه است.
– دشمن با بهره‌گیری از جنگ روانی، تلاش دارد تا اعتماد شما به نهادهای مسئول را کاهش دهد و شما را به انجام رفتارهای غیرمنطقی و خطرناک سوق دهد. هوشیار باشید و در دام چنین ترفندهایی نیفتید.
تکیه بر منابع معتبر و رسانه‌های رسمی
تنها اخبار و اطلاعات مربوط به وضعیت جنگی را از رسانه‌های معتبر (از قبیل خبرگزاری‌های رسمی، پایگاه‌های خبری قابل اعتماد و روزنامه‌های مستقل) کسب کنید.
این رسانه‌ها، مسئولیت ارائه اطلاعات صحیح، دقیق و به روز را پذیرفته‌اند و از انتشار اخباری که جعلی یا شایعه‌ای باشند، خودداری می‌کنند.
تحلیل انتقادی و تفکر عمیق در مورد هر خبر
قبل از قبول هر خبری، از خود بپرسید: چه کسی این خبر را منتشر کرده و هدف او چه بوده؟ آیا این خبر با منافع ملی همخوانی دارد؟
سواد رسانه‌ای، ابزار شما در برابر فریب و دروغ است. با تحلیل انتقادی و تفکر عمیق در خصوص هر خبر، می‌توانید اهداف نهفته آن را شناسایی کرده و از اثرات منفی آن بر خود و جامعه جلوگیری کنید.
مسئولیت‌پذیری اجتماعی در انتشار اخبار و اطلاعات:
قبل از اینکه هر خبری را منتشر کنید، از صحت آن اطمینان حاصل کرده و به این بیندیشید که انتشار این خبر چه عواقبی برای جامعه خواهد داشت.
شما به عنوان یک شهروند مسئول، وظیفه دارید در انتشار اخبار و اطلاعات دقت و احتیاط کنید و از انتشار اخبار که ممکن است باعث ایجاد ترس، ناامیدی یا تفرقه شود، خودداری نمایید.
تقویت روحیه ملی، همبستگی و امید به آینده
در این زمان حساس، به جای انتشار اخبار منفی و ناامیدکننده، به انتشار پیام‌های امیدوارکننده و انگیزشی بپردازید. از قهرمانی‌ها و فداکاری‌های مدافعان میهن تجلیل کنید و به خاطر بسپارید که ما در تاریخ، همیشه از بحران‌ها عبور کرده‌ایم و این بار نیز با اتحاد و همدلی پیروز خواهیم شد.
دشمن در صدد است تا با ترویج اخبار منفی و ناامیدکننده، روحیه ملی و امید به آینده را تضعیف کند. با تقویت این روحیه و همبستگی، به دشمن ثابت می‌کنیم که نمی‌تواند ما را به زانو درآورد.
ب) توصیه‌های ویژه به رسانه‌ها (خبرگزاری‌ها، پایگاه‌های خبری، صدا و سیما، مطبوعات)
▪ اولویت‌دهی به منافع ملی بر منافع سازمانی: در شرایط بحرانی، رسانه‌ها باید منافع ملی را از هر چیز دیگری مهم‌تر بدانند و از انتشار اخباری که ممکن است امنیت ملی را تهدید کند، پرهیز کنند.
▪ رعایت اصل صحت، دقت و سرعت در انتشار اخبار: رسانه‌ها قبل از هرگونه انتشار، باید از صحت و دقت اطلاعات اطمینان حاصل کرده و در عین حال، سرعت عمل را مدنظر قرار دهند تا از انتشار شایعات و اخبار جعلی جلوگیری شود.
▪ پرهیز از ایجاد التهاب و برانگیختن شایعات: رسانه‌ها نباید اخباری را منتشر کنند که ممکن است به ایجاد نگرانی و هیجان در جامعه بینجامد. بلکه باید بر انتشار اخبار امیدبخش و آرامش‌زا تمرکز کنند.
▪ استفاده از کارشناسان مستقل و مجرب: رسانه‌ها باید برای تحلیل و بررسی خبرها به کارشناسان مستقل و مجرب مراجعه کنند تا از انتشار تحلیل‌های نادرست و فریبنده جلوگیری کنند.
▪ ایجاد فضایی برای گفتگوهای سازنده و مسئولانه: رسانه‌ها نیاز دارند فضایی برای تبادل نظرات سازنده و مسئولانه میان مردم و مقامات فراهم آورند تا مردم قادر به مطرح کردن سؤالات و ابهامات خود باشند و مقام‌ها نیز به آن‌ها پاسخ دهند.
▪مقابله فعال با جنگ روانی دشمن: رسانه‌ها باید با استفاده از ابزارهای متفاوت (مانند انتشار اخبار صحیح، تحلیل‌های دقیق و برنامه‌های آگاهی‌بخش)، به مقابله با جنگ روانی دشمن بپردازند و از انتشار اخبار جعلی و شایعات جلوگیری کنند.
▪آموزش سواد رسانه‌ای برای عموم مردم: رسانه‌ها باید با تولید محتوای آموزشی چندرسانه‌ای و انتشار مطالب آگاهی‌بخش، یاری رسان مردم در ارتقاء سواد رسانه‌ای آن‌ها باشند تا بتوانند اخبار صحیح را از اخبار غلط تفاوت قائل شوند.
ج) توصیه‌های ویژه به مسئولان (بخصوص نمایندگان مجلس و مقاماتی که خارج از وظایف شغلی خود نکات را بیان می‌کنند)
رعایت اصل مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی
مسئولان باید در قبال سخنان و اقدامات خود پاسخگو بوده و به سوالات و ابهامات مردمی پاسخ دهند.
پرهیز از اظهارنظرهای غیرکارشناسی و شخصی
مسئولان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی باید از اظهارنظرهای شخصی و غیرکارشناسی که می‌تواند باعث ایجاد نگرانی و ناآرامی در جامعه شود، دوری کنند.
هماهنگی با نهادهای مربوطه پیش از انتشار اطلاعات
مسئولان باید پیش از هرگونه انتشار اطلاعات مرتبط با وضعیت جنگی با نهادهای مرتبط هماهنگی‌های لازم را انجام دهند تا از انتشار اطلاعات نادرست و متناقض جلوگیری شود.
تلاش برای ایجاد وحدت و انسجام ملی
مسئولان ملزم به کوشش برای ایجاد وحدت و انسجام ملی هستند تا به تقویت روحیه مردم و مقابله مؤثر با دشمن یاری رسانند.
حمایت از رسانه‌های مسئولیت‌پذیر
مسئولان می‌بایست از رسانه‌هایی که به منافع ملی پایبندند و در راستای حفظ آرامش و امنیت روانی جامعه تلاش می‌کنند، حمایت کنند.
باید به یاد داشته باشیم: آرامش، هوشیاری، اتحاد و امید ما اقدامی مؤثر در برابر دشمن است و تحقق این امر نیازمند تلاش و همکاری همه‌جانبه مردم، رسانه‌ها و مسئولان است.
